Czym jest dobra sianokiszonka?

Sianokiszonka to przewiędnięta trawa (lub mieszanka traw z motylkowymi) zakonserwowana beztlenowo w folii. Dobrej jakości produkt łączy wyższą wilgotność niż siano (mniej kurzu) z łagodniejszą fermentacją niż kiszonka dla bydła, dzięki czemu pozostaje bezpieczny dla końskiego przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Klucz tkwi w parametrach chemicznych, higienie zbioru i szczelnym opakowaniu.

1. Parametry fizykochemiczne sianokiszonki, na które warto patrzeć

Parametr	Rekomendowany zakres dla koni	Dlaczego to ważne?
Sucha masa (SM)	55 – 75 % (czyli wilgotność 25 – 45 %)	Zbyt mokra (< 50 % SM) sprzyja rozwojowi Clostridium→ ryzyko botulizmu; zbyt sucha > 75 % utrudnia kiszenie i zwiększa pylenie.
pH	4,5 – 5,5 (może dojść do 6,0 przy SM > 65 %)	Niskie pH hamuje bakterie gnilne i pleśnie; > 6,0 oznacza słabą fermentację.
Kwas mlekowy / kwas masłowy	Mlekowy > 70 % wszystkich kwasów; masłowy < 0,5 % SM	Wysoka zawartość kwasu masłowego świadczy o „zepsuciu” i podnosi toksyczność.
Białko surowe	8 – 14 % SM (15 % OK dla młodych koni)	Zapewnia podaż aminokwasów bez nadmiaru azotu, który obciąża nerki.
Włókno surowe	≥ 30 % SM	Stymuluje żucie i motorykę jelit, ogranicza tycie.
Cukry + skrobia	< 10 % SM dla koni EMS / ochwatowych	Powyżej 10 % może wywołać skok insuliny.

2. Test „pięciu zmysłów” – co powinieneś zobaczyć i poczuć

1. Kolor – oliwkowo-zielony do słomkowo-zielonego; brak czarnych lub białych plam (pleśń).

2. Zapach – lekko kwaskowy, świeży „owocowo-sianowy”; nie amoniakalny, nie zgniły.

3. Dotyk – elastyczne, nieśliskie; brak śluzowatych, sklejonych fragmentów.

4. Dźwięk – przy rozrywaniu liści słychać delikatne „chrupnięcie”, nie mokre mlaskanie.

5. Opakowanie – minimum 6 warstw folii, zero dziur; owalna bela mocno ubita. 

Tip: każdą uszkodzoną belę odizoluj; dostająca się do środka tlenowa flora psuje paszę w ciągu kilkunastu godzin.

3. Bezpieczeństwo mikrobiologiczne

• Botulizm – Clostridium botulinum rozwija się przy SM < 50 % i pH > 4,5. Szczepienie koni + wybór bel bez zanieczyszczeń glebą lub padliną to podstawa. 

• Pleśnie i mykotoksyny – biała „piana” drożdży zwykle nieszkodliwa, ale zielony/niebieskawy nalot lub czarne kłaczki = dyskwalifikacja.

4. Przechowywanie i karmienie

KROK	CO ROBIĆ?	DLACZEGO?
Po zbiorze	Układaj bele na gładkiej powierzchni, chronionej przed ptakami/gryzoniami.	Mikro-dziura = ognisko pleśni.
Przed otwarciem	Sprawdź folię, temperaturę (nie powinna być ciepła).	Podgrzanie oznacza wtórną fermentację
Po otwarciu	Zużyj w ≤ 3 dni (zimą) lub 24 h (lato).	Dostęp tlenu szybko namnaża pleśnie i enterobakterie.
Zmiana paszy	Wprowadzaj w ciągu 7–10 dni, stopniowo zastępując siano.	Chroni przed kolką.

5. Analiza laboratoryjna – kiedy warto?

• Konie z EMS/PPID/ochwatem – sprawdź ESC + skrobię, celuj < 10 % SM. 

• Sportowce – oceń energię (MJ/kg SM), białko strawne i makro-minerały, by skorygować koncentraty.

• Problemy oddechowe – poproś o badanie zawartości drobnoustrojów (< 1 × 10⁵ jtk/g).

Próbkę pobierz z min. 6 miejsc w beli, zapakuj próżniowo i wyślij chłodną paczką < 24 h do laboratorium.

6. Najczęstsze błędy przy produkcji sianokiszonki i jak ich uniknąć

BŁĄD	SKUTEK	JAK ZAPOBIEC
Zbyt mokre rośliny (deszcz tuż przed belowaniem)	podniesione pH → botulizm	Bale tylko z trawy przewiędniętej 24-36 h; odmiana bez rozłogów skraca czas więdnięcia.
Zanieczyszczenie glebą	wysoki poziom beztlenowych bakterii	Wyższe koszenie (7 cm) i czysty zgrabiarz.
Mało folii / dziury	wtórne ogrzewanie i pleśń	Minimum 6 warstw stretch + natychmiastowa łatka samoprzylepna przy uszkodzeniu.
Przechowywanie na słońcu	degradacja folii, „gorące punkty”	Stosuj siatkę UV lub magazynuj pod wiatą.

7. Podsumowanie w pigułce

Dobra sianokiszonka dla konia to bela szczelnie owinięta, zielonkawa i pachnąca lekko kwaskowo, o:

• 55 – 75 % suchej masy,

• pH 4,5 – 5,5,

• włóknie ≥ 30 % SM i białku 8 – 14 % SM,

• cukrach + skrobi < 10 % SM (dla koni metabolicznych).

Unikaj bel wilgotnych, gorących, o ostrym amoniakalnym odorku lub widocznej pleśni – ryzykujesz zarówno kolkę, jak i zatrucie jadem kiełbasianym. Regularna analiza i ostrożne przechowywanie to najpewniejsza droga do zdrowego, wolnego od kaszlu i problemów żołądkowych konia.

Masz wątpliwości co do konkretnej beli? Lepiej ją zwróć lub skonsultuj wynik badań z żywieniowcem – strata pieniędzy bywa mniejsza niż leczenie skutków złej paszy.