Kolka to stan nagły. Każdy koń z objawami kolki powinien zostać zbadany przez lekarza weterynarii. Preparaty ziołowe mogą łagodzić łagodne epizody spastyczne lub gazowe, ale nie zastąpią leczenia przy skręcie, zatorze czy ciężkiej chorobie jelit. Spazmy i gazy dają zwykle kolkę o łagodniejszym przebiegu i odpowiadającą na leczenie przeciwbólowe / spazmolityczne; silny, postępujący ból wymaga pilnej diagnostyki.

Dlaczego ekstrakt CO₂ z melisy lekarskiej, zawarty w preparatach Hempqualizer, może pomagać przy kolce (mechanizmy)

1. Bezpośrednie działanie spazmolityczne na mięśniówkę gładką jelit

Ekstrakty z melisy hamują skurcze jelit indukowane acetylocholiną/carbacholem oraz wysokim stężeniem K⁺ (otwierającym kanały wapniowe), co funkcjonalnie daje efekt podobny do leków antycholinergicznych (np. atropina / butylobromek skopolaminy) i antagonistów kanałów Ca²⁺ stosowanych przy kolkach spastycznych. Efekt ten wykazano ex vivo w jelicie myszy, w izolowanym jelicie szczura oraz w preparatach jelita i okrężnicy owiec (spadek spontanicznej i ACh-indukowanej kurczliwości).

2. Redukcja stresu / napięcia nerwowego – mechanizm GABA-ergiczny

Melisa zawiera związki (m.in. kwas rozmarynowy, kwas ursolowy) hamujące enzym GABA-transaminazę; to zwiększa dostępność GABA , głównego neuroprzekaźnika hamującego i tłumi pobudzenie układu nerwowego. W praktyce daje efekt uspokajający/anxiolityczny. U koni epizody pobudzenia, ekscytacji (trening, zawody, burza, nagłe schłodzenie wodą) są znanym wyzwalaczem kolki spastycznej; ograniczenie reaktywności stresowej może zredukować takie napady.

3. Działanie „wiatropędne” / łagodzenie wzdęć (bloating, flatulence)

Melisa ma długą, dobrze udokumentowaną tradycję stosowania w fitoterapii europejskiej w celu łagodzenia łagodnych dolegliwości żołądkowo‑jelitowych: uczucia pełności, wzdęć, nadmiernych gazów; w dokumentach regulacyjnych UE wskazywana jest także do „uspokajania jelit”. Wysokociśnieniowa ekstrakcja CO₂ koncentruje frakcję lotną (citral, neral, citronellal itp.) odpowiedzialną za właściwości karminatywne i spazmolityczne. W kolce gazowej ból pochodzi głównie z rozdęcia gazami-środki rozluźniające i redukujące produkcję/retencję gazów są elementem terapii zachowawczej.

4. Działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne błony śluzowej

Melisa jest bogata w polifenole (zwłaszcza kwas rozmarynowy) oraz związki terpenowe, którym przypisuje się właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i cytoprotekcyjne. Zmniejszenie stanu zapalnego i podrażnienia ściany przewodu pokarmowego może obniżać aferentne bodźce bólowe oraz wtórne zaburzenia motoryki, co bywa istotne w kolkach wtórnych do łagodnych zapaleń jelit czy po epizodach kwasiczych.

5. Potencjalna modulacja mikrobioty i aktywność przeciwdrobnoustrojowa

Olejek melisowy i wyizolowane składniki wykazują aktywność przeciwbakteryjną; te efekty, łącznie z modulacją perystaltyki, mogą wpływać na profil fermentacji i wytwarzanie gazów w jelicie grubym roślinożerców. Choć dane u koni są ograniczone, właściwości te uznaje się za potencjalnie pomocne w utrzymaniu równowagi fermentacyjnej, co ma znaczenie w zapobieganiu kolkom gazowym.

Jak to łączy się z obrazem klinicznym kolki

Kolka spastyczna / gazowa: nadmierna perystaltyka, skurcze i/lub gromadzenie gazów, często wyzwalane stresem lub nagłą zmianą diety. W takich przypadkach standardowo stosuje się leki spazmolityczne (np. butylobromek skopolaminy) oraz działania odgazowujące, ponieważ ból wynika z kurczu i rozdęcia. Preparat melisowy o aktywności spazmolitycznej + uspokajającej wpisuje się więc w tę logikę terapeutyczną jako wsparcie (adjunct).

Dlaczego ekstrakt CO₂ (a nie zwykłe ziele / napar)?

Ekstrakcja nadkrytycznym CO₂ pozwala selektywnie „wyciągnąć” i skoncentrować składniki lotne o działaniu farmakologicznym (citral, neral, citronellal, geraniol), przy minimalnej degradacji termicznej i bez pozostałości rozpuszczalników organicznych. Uzyskiwana frakcja olejkowa jest zwykle bogatsza niż w hydrodestylacie; dzięki temu w jednej małej dawce dostarczasz ilości terpenów, które w herbacie wymagałyby znacznie większych objętości. Tłumaczy to relatywnie szybki (≤60 min) początek działania obserwowany klinicznie.

Dlaczego właściciele zauważają poprawę przy kolce?

Łagodna kolka → ból powodowany głównie przez skurcz i gaz → melisa rozluźnia + zmniejsza pobudzenie + ułatwia odprowadzenie gazów. W efekcie koń szybciej przestaje się tarzać/podwijać, zaczyna słuchać, pojawiają się odgłosy gazów lub oddanie kału, a parametry bólu spadają, stąd subiektywne „zadziałało”. Mechanistycznie to analog do standardowych spazmolityków, tylko z innej grupy substancji.

Granice działania (kiedy NIE liczyć na melisę)

Jeśli ból utrzymuje się lub nasila, pojawia się tachykardia, brak odgłosów jelit, silne pocenie, brak odpowiedzi na środki spazmolityczne lub podejrzenie skrętu / zatoru- natychmiast weterynarz; opóźnienie może zagrażać życiu.